Κάλπες και ανάδειξη ηγετών

Πρωθυπουργοί πολυνίκες
Στα 166 χρόνια εκλογικών αναμετρήσεων (1844-2010), η χώρα γνώρισε συνολικά 82 πρωθυπουργούς. Από αυτούς, με πρώτον τον Ιωάννη Κωλέττη και πιο πρόσφατο τον Γιώργο Παπανδρέου, 30 άνδρες είχαν την τιμή να εκλεγούν από τον ελληνικό λαό. Πολλοί από αυτούς είχαν τη χαρά να πανηγυρίσουν περισσότερες από μία εκλογικές νίκες. Μοναχά επτά, όμως, μπόρεσαν να πείσουν τον ελληνικό λαό να τους ψηφίσει από τρεις φορές και πάνω.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος κατέχει το μεγαλύτερο και αξεπέραστο ρεκόρ: κέρδισε την ψήφο του λαού σε έξι εκλογικές αναμετρήσεις, από το 1910 ως το 1933. Ακολουθεί ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με πέντε εκλογικές νίκες για την κατάκτηση της πρωθυπουργίας, την οποία εγκατέλειψε για να συνεχίσει ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θέση στην οποία το ελληνικό Κοινοβούλιο τον εξέλεξε δύο φορές.

Δύο άνδρες ισοψηφούν στην τρίτη θέση με τέσσερις νίκες σε ισάριθμες εκλογικές αναμετρήσεις: είναι ο Δημήτριος Βούλγαρης και ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος και ο Χαρίλαος Τρικούπης κέρδισαν από τρεις φορές την εμπιστοσύνη του ελληνικού λαού, νικώντας σε ισάριθμες εκλογικές αναμετρήσεις.

Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος είναι ο πολιτικός που ορκίστηκε πρωθυπουργός τις περισσότερες φορές, συνολικά δέκα, από τις οποίες οι δύο την ίδια χρονιά. Ομως, μόνον οι τρεις ήταν με την ψήφο του λαού. Ακολουθεί ο Δημήτριος Βούλγαρης με οκτώ θητείες, από τις οποίες οι μισές με την ψήφο του λαού.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Χαρίλαος Τρικούπης ορκίστηκαν πρωθυπουργοί από επτά φορές ο καθένας (και οι δύο, μία φορά χωρίς την ψήφο του λαού).

Πάντως, ο Ελευθέριος Βενιζέλος προπολεμικά και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μεταπολεμικά είναι οι δύο πρωταθλητές της πολιτικής ζωής του τόπου. Και οι δύο ξεπέρασαν τα 14 χρόνια συνολικής άσκησης της πρωθυπουργίας, με τον Ελευθέριο Βενιζέλο να έχει ξεπεράσει κατά λίγες ημέρες τα 14,5 και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να υπολείπεται μερικά εικοσιτετράωρα.

Πίσω τους έρχεται ο Χαρίλαος Τρικούπης με περίπου 13 χρόνια στην πρωθυπουργική καρέκλα, ενώ τον ακολουθούν, με έντεκα χρόνια, ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος. Στην έκτη θέση, ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης έμεινε πρωθυπουργός συνολικά εννέα χρόνια.

«Αιώνιοι» ηγέτες
Οπωσδήποτε, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κατέχει ένα αξεπέραστο ρεκόρ, που δύσκολα στο μέλλον μπορεί να καταρριφθεί: από τη μέρα που ορκίστηκε για πρώτη φορά πρωθυπουργός (5/10/1955) ως τη στιγμή που παραιτήθηκε για τελευταία φορά, το 1980 για να αναλάβει την Προεδρία της Δημοκρατίας, κύλησαν περίπου 25 χρόνια. Είναι ο Μαθουσάλας της πολιτικής ζωής του τόπου, καθώς πρέπει να προσθέσουμε και τα 15 χρόνια από την πρώτη ορκωμοσία του ως Προέδρου της Δημοκρατίας έως την άνοιξη του 1995, οπότε έληξε η δεύτερη θητεία του. Είναι ο μοναδικός ηγέτης του τόπου, που κυριάρχησε στην πολιτική ζωή επί σαράντα χρόνια.

Δεύτερος Μαθουσάλας της πολιτικής μας ζωής είναι ο Α. Ζαϊμης, που απασχόλησε τα κοινά του τόπου επί 32 χρόνια αλλά μονάχα μία φορά εκλέχτηκε από τον ελληνικό λαό πρωθυπουργός: το 1926, που ήταν και η τελευταία του θητεία, αν και πρωθυπουργός ορκίστηκε συνολικά έξι φορές.

Οι επόμενοι απέχουν πολύ:

• Ο Δ. Ράλλης κάλυψε 24 χρόνια, από τη μέρα που πρωτοορκίστηκε πρωθυπουργός ως την ύστατη της τελευταίας του θητείας.
• Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, 23 χρόνια.
• Οι Γεώργιος Παπανδρέου και Χαρίλαος Τρικούπης, από 21 χρόνια.
• Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, 20 χρόνια.

Οι Μεσολογγίτες
Σπουδαίο ρεκόρ κατέχει και ο επαναστάτης Μεσολογγίτης πολιτικός Επαμεινώνδας Δεληγιώργης: είναι ο πιο νεαρός πρωθυπουργός όλων των εποχών. Ορκίστηκε στις 20 Οκτωβρίου 1865 σε ηλικία 36 χρόνων. Ομως, δέκα μέρες αργότερα, παραιτήθηκε. Ξανάγινε πρωθυπουργός άλλες πέντε φορές, τη μία με την ψήφο του ελληνικού λαού.

Στον αντίποδα, ο Κώστας Μητσοτάκης ήταν 72 χρόνων όταν εκλέχτηκε πρωθυπουργός. Πέρα από τους αριθμούς, ο Επαμεινώνδας Δεληγιώργης είχε την τύχη να συγκαταλέγεται στους Μεσολογγίτες: από ένα καπρίτσιο της τύχης, η ιερή πόλη γέννησε όλους τους πολιτικούς άνδρες που συνδέονται με τα πιο σημαντικά πολιτικά γεγονότα του 19ου αιώνα, αυτά που έχουν να κάνουν με την πολιτική πορεία του ελληνικού λαού προς την κατάκτηση της ελευθερίας και την κατοχύρωση της κυριαρχίας του.

Πρώτος ήταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1791-1865). Ξεκινώντας από το Μεσολόγγι, αναδείχτηκε πρόεδρος της πρώτης εθνοσυνέλευσης στην Επίδαυρο (1821), η οποία διακήρυξε την ελληνική ανεξαρτησία. Ο ίδιος εκλέχτηκε «αρχιγραμματέας εκτελεστικού» (πρωθυπουργός) το 1825 και διεξήγαγε τις διαπραγματεύσεις με την Αγγλία, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μία διεθνή παρέμβαση υπέρ της χώρας μας.

Γέννημα-θρέμμα του Μεσολογγίου, ο ιστορικός της Επανάστασης Σπυρίδων Τρικούπης (1788-1873) υπήρξε «γενικός γραμματέας επικρατείας» (πρωθυπουργός) επί Καποδίστρια και είναι αυτός που διεξήγαγε τις διαπραγματεύσεις για την εκλογή του Οθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος είναι και ο άνθρωπος που κατηύθυνε τις εργασίες για την ψήφιση του πρώτου Συντάγματος της χώρας μας, αυτού που προέκυψε μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Και είναι ο ίδιος που οδήγησε τη χώρα στις πρώτες της εκλογές το 1844 για την ανάδειξη Κοινοβουλίου.

Από το Μεσολόγγι, όπου πρωτοεκλέχτηκε βουλευτής το 1859, ξεκίνησε ο Επαμεινώνδας Δεληγιώργης (1829-1879), που έγινε ο πολιτικός εκφραστής της αντιδυναστικής πολιτικής και πρωτεργάτης όλων των πολιτικών γεγονότων που οδήγησαν στην έξωση του Οθωνα.

Γεννημένος στο Ναύπλιο αλλά Μεσολογγίτης και εκεί εκλεγόμενος είναι και ο Χαρίλαος Τρικούπης (1832-1896), που το 1875 υποχρέωσε τον βασιλιά Γεώργιο να δεχτεί την «αρχή της δεδηλωμένης», τη μεγαλύτερη κατάκτηση στην πορεία για την εδραίωση της λαϊκής κυριαρχίας.

Επάγγελμα... αντιβασιλιάς!
Στον 20ό αιώνα όμως, είχαμε και αντιβασιλιάδες: ο ήρωας των Βαλκανικών Πολέμων, ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, έγινε για λίγο αντιβασιλιάς (1920), μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου και πριν από την παλινόρθωση του Κωνσταντίνου. Ξανάγινε αντιβασιλιάς το 1922, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, την επανάσταση Πλαστήρα και την οριστική έκπτωση του Κωνσταντίνου.

Με την ψήφιση του Συντάγματος της πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας (1924), μετονομάστηκε σε προσωρινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας, εκλέχτηκε κανονικός Πρόεδρος, επανεκλέχτηκε κι έμεινε στο αξίωμα αυτό ως την παραίτησή του για λόγους υγείας τον Δεκέμβριο του 1929 (με ένα μικρό διάλειμμα πέντε μηνών το 1926, όταν παραιτήθηκε διαμαρτυρόμενος για τη δικτατορία του Πάγκαλου).

Επόμενος Πρόεδρος Δημοκρατίας ήταν ο Αλέξανδρος Ζαϊμης που εκλέχτηκε τον Δεκέμβριο του 1929 και εξέπεσε το 1935 με την παλινόρθωση της δυναστείας.

Δέκα χρόνια αργότερα, αντιβασιλιάς έγινε ο Δαμασκηνός. Είχε εκλεγεί Αρχιεπίσκοπος το 1938, η εκλογή του ακυρώθηκε από το Συμβούλιο Επικρατείας και ξαναπήρε τον αρχιεπισκοπικό θρόνο στα 1941. Αντιβασιλιάς ορκίστηκε την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1945 και έμεινε στο πόστο αυτό ως την άφιξη του Γεωργίου Β το 1946, ενώ ανέλαβε και προσωρινός πρωθυπουργός στο διάστημα 17 Οκτωβρίου ως 1η Νοεμβρίου 1945. Μετά, επέστρεψε στην Αρχιεπισκοπή.

Οι επόμενοι «αντιβασιλείς» ήταν της πλάκας: πρώτος ο στρατηγός Γεώργιος Ζωιτάκης που διορίστηκε από τη χούντα στις 13 Δεκεμβρίου 1967, όταν ο Κωνσταντίνος κρυβόταν «από χωρίου εις χωρίον» μετά την αποτυχία του αντιπραξικοπήματος-οπερέτα που επιχείρησε. Και βέβαια, τελευταίος «αντιβασιλιάς» ήταν ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος που έστειλε τον Ζωιτάκη σπίτι του κι ανέλαβε ο ίδιος στις 21 Μαρτίου 1972, κρατώντας και την πρωθυπουργική καρέκλα.

Η επόμενη πορεία του ήταν σχεδόν προδιαγεγραμμένη: μετονομάστηκε σε «πρόεδρο της Δημοκρατίας» τον Ιούνιο του 1973, πήγε σπίτι του τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου (ανέλαβε ο Φαίδων Γκιζίκης) και από εκεί, τον Αύγουστο του 1975, στον Κορυδαλλό, όπου έζησε ως τον θάνατό του, το 1999.

---

Θρίαμβοι και πανολεθρίες

Δύο αρχηγοί κόμματος γνώρισαν τον εκπληκτικό θρίαμβο να κατακτήσουν πάνω από το 80% των εδρών της Βουλής. Και οι δύο, ωστόσο, κάποια στιγμή γεύτηκαν την πίκρα να μην εκλεγούν ούτε οι ίδιοι! Στις εκλογές της 3ης Μαϊου 1892, ο Χαρίλαος Τρικούπης έβγαλε 180 από τους συνολικά 207 βουλευτές: ποσοστό 86,95%! Στις αμέσως επόμενες (16 Απριλίου 1895), έπαθε πανωλεθρία: το κόμμα του ανέδειξε 15 βουλευτές (7,2%), ανάμεσα στους οποίους ο ίδιος δεν ήταν! Την έδρα του κέρδισε ο Μιλτιάδης Γουλιμής. Είναι τότε που, γεμάτος πικρία, είπε «Ανθ ημών, Γουλιμής!».

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, στις εκλογές του 1910, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είδε το κόμμα του (των Φιλελευθέρων) να κατακτά τις 307 από τις 362 έδρες του Κοινοβουλίου: ποσοστό 84,80%! Στα 1920, θριαμβευτής με τη συνθήκη των Σεβρών στην τσέπη, πανίσχυρος και σωτήρας του τόπου, καταποντίστηκε: το κόμμα του έπεσε στο 29,73% και ο ίδιος έφυγε στο Παρίσι, ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο που, 25 χρόνια πριν, είχε πάρει ο Χαρίλαος Τρικούπης! Και οι δύο πέθαναν αυτοεξόριστοι.

---

Οι πρωθυπουργοί

Στα 166 χρόνια των ελληνικών εκλογικών αναμετρήσεων, από το 1844 έως το 2010, ογδόντα δύο άνδρες έγιναν πρωθυπουργοί αυτού του τόπου: Οι 30 είχαν την τιμή να εκλεγούν με την ψήφο του λαού. Οι πέντε ήταν δικτάτορες ή εκπρόσωποι δικτατόρων. Οι υπόλοιποι διορίστηκαν από τους βασιλιάδες ή ανέλαβαν προσωρινά, είτε ως υπηρεσιακοί είτε με την υπόδειξη κάποιας εθνοσυνέλευσης. Στον αλφαβητικό κατάλογο που ακολουθεί, αναφέρονται και οι ογδόντα δύο, καθώς και οι χρονιές της πρωθυπουργίας τους (όπου μία χρονιά αναφέρεται περισσότερες από μία φορά, σημαίνει ότι ο πολιτικός αυτός έλαβε ισάριθμες εντολές μέσα στον ίδιο χρόνο). Με τονισμένα στοιχεία δημοσιεύονται τα ονόματα και οι χρονιές των εκλεγμένων, με πλάγια των δικτατοριών και με λευκά των διορισμένων.

• Γ. Αθανασιάδης - Νόβας: 1965
• Α. Ανδρουτσόπουλος: 1973-74 εκπρόσωπος δικτάτορα Δημήτριου Ιωαννίδη
• Κ. Ζ. Βάλβης: 1863, 1864, 1886
• Ε. Βενιζέλος: 1910, 1910, 1912-15, 1915, 1917-20, 1924, 1928-32, 1932, 1933
• Σ. Βενιζέλος: 1944, 1950, 1950-51 επικεφαλής συνασπισμού
• Δ. Βούλγαρης: 1855-57, 1862-63, 1863-64, 1865, 1866, 1868-69, 1872, 1874-75
• Π. Βούλγαρης: 1945
• Κ. Γεωργακόπουλος: 1958
• Σ. Γονατάς: 1922-24 (με επανάσταση)
• Δ. Γούναρης: 1915, 1922
• Δαμασκηνός αρχιεπίσκοπος: 1944 (και αντιβασιλιάς 1945-1946)
• Ε. Δεληγιώργης: 1865, 1865, 1870, 1872-74, 1873, 1876, 1877
• Θ. Δηλιγιάννης: 1885-86, 1890-92, 1895-97, 1902-03, 1904-05
• Ν. Δηλιγιάννης: 1895
• Κ. Δεμερτζής: 1935-36
• Α. Διομήδης: 1949-50
• Κ. Δόβας: 1961
• Σ. Δραγούμης: 1910
• Α. Ζαϊμης: 1897-99, 1901-02, 1915, 1916, 1917, 1926-28
• Θ. Ζαϊμης: 1869-70, 1871-72
• Ξ. Ζολώτας: 1989-90
• Γ. Θεοτόκης: 1899-01, 1902, 1903, 1903-04, 1905, 1906-1909
• Ι. Θεοτόκης: 1950
• Ν. Καλογερόπουλος: 1916, 1921
• Κ. Κανάρης: 1848-49, 1854, 1864, 1864-65, 1877
• Π. Κανελλόπουλος: 1945, 1967
• Κ. Καραμανλής: 1955, 1956-58, 1958-61, 1961-63, 1974-77, 1977-80
• Γ. Καφαντάρης: 1924
• Δ. Κιουσόπουλος: 1952
• Κ. Κόλλιας: 1967 εκπρόσωπος δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου και ανακτόρων
• Ι. Κολοκοτρώνης: 1862
• Γ. Κονδύλης: 1926 με ανατροπή του δικτάτορα Θ. Πάγκαλου, 1935
• Α. Κορυζής: 1941
• Α. Κουμουνδούρος: 1865, 1865, 1866-68, 1870-71, 1875-76, 1876-77, 1877, 1878, 1878-80, 1879, 1880-82
• Γ. Κουντουριώτης: 1848
• Α. Κριεζής: 1849-54
• Σ. Κροκιδάς: 1922
• Δ. Κυριακός: 1863
• Ι. Κωλέττης: 1844-47
• Κ. Κωνσταντόπουλος: 1892
• Σ. Λάμπρος: 1916-17
• Δ. Μάξιμος: 1947
• Α. Μαυροκορδάτος: 1854-55
• Κ. Μαυρομιχάλης: 1909-10
• Σ. Μαυρομιχάλης: 1963
• Ι. Μεταξάς: 1936-41
• Κ. Μητσοτάκης: 1990-93
• Α. Μιαούλης: 1857-62, 1859, 1861
• Α. Μιχαλακόπουλος: 1924 -25
• Α. Μωραϊτίνης: 1863, 1867-68
• Α. Οθωναίος: 1933
• Θ. Πάγκαλος: 1925-26
• Α. Παπάγος: 1952-55
• Γ. Παπαδόπουλος: 1967-73
• Α. Παπαναστασίου: 1924 1932
• Α. Παπανδρέου: 1981-85, 1985-89
• Γ. Παπανδρέου: 1944-45, 1963, 1964-65
• Ι. Παρασκευόπουλος: 1963-64, 1966-67
• Π. Πιπινέλης: 1963
• Ν. Πλαστήρας: 1945, 1950, 1951-52 επικεφαλής συνασπισμού
• Π. Πουλίτσας: 1946
• Π. Πρωτοπαπαδάκης: 1922
• Γ. Ράλλης: 1980-81 ως διάδοχος Κ. Καραμανλή
• Δ. Ράλλης: 1897, 1903 (εναλλάξ με Κ. Μαυρομιχάλη) 1905, 1909, 1920-21
• Β. Ρούφος: 1863 1865-66
• Κ. Σημίτης: 1996 ως διάδοχος Α. Παπανδρέου, 1996-2000, 2000-2004
• Σ. Σκουλούδης: 1915-1916
• Θ. Σοφούλης: 1924, 1945-46, 1947-49
• Στ. Στεφανόπουλος: 1965-66
• Ν. Στράτος: 1922
• Σ. Σωτηρόπουλος: 1893
• Κ. Τζαβέλας: 1847-48
• Τζ. Τζαννετάκης: ως πρωθυπουργός της συγκυβέρνησης του 1989
• Ν. Τριανταφυλλάκος: 1922
• Χ. Τρικούπης: 1875, 1878, 1880, 1881, 1882-85 1886 1887-90 1892-93 1893-95
• Κ. Τσαλδάρης: 1946-47, 1947
• Π. Τσαλδάρης: 1932-33, 1933-35
• Η. Τσιριμώκος: 1965
• Ε. Τσουδερός: 1941-1944 με την εξόριστη κυβέρνηση
• Α. Χαραλάμπης: 1922
• Κ.Α.Καραμανλής 2004-2009
• Γ.Α.Παπανδρέου 2009-